BIP Facebook - dołącz do nas!

Lutowiska

Marzec

28

imieniny:

Anieli
Kasrota
Soni

Miejscowości /

Zatwarnica

Mapa historyczna zabudowy wsi Zatwarnica
Mapa historyczna

Zatwarnica była jedną z największych pod względem powierzchni miejscowości w Bieszczadach. Grunty leśne i rolne w jej granicach, obejmo wały 40,77 km2. Południową rubież wsi stanowiły Połoniny Wetlińska i Smerek, zaś północną grzbiet Otrytu. Zabudowa skupiała się w czterech sektorach. Właściwa wieś Zatwarnica ciągnęła się wzdłuż potoku Głęboki, prócz tego istniały trzy przysiółki: Sękowiec — na prawym brzegu Sanu, Kalinów — nad dolnym biegiem potoku Hylaty oraz Suche Rzeki w górnej części wsi nad potokiem Ryka.

Przez wiele stuleci mieszkańcy trudnili się pasterstwem o czym świadczy również nazwa wsi wywodzona od słowa tworienie i oznaczająca miejsce, gdzie wyrabia się ser. Do XVI w. obszar ten należał do rodu Kmitów, na miejscu jednak gospodarzyli kniaziowie, którzy przybrali od swej siedziby nazwisko Zatwarnickich h. Sas.

W 1580 r, dobra odziedziczyli na Herburtowie, po nich zaś Stadniccy, następnie Lubomirscy i Daniłłowicze. Na przełomie XVII i XVIII stulecia jako dziedzice wsi wykazywani są Zielonkowie, Dubrawcy a następnie Cetnerowie.
Prawdopodobnie wówczas dobra zostały podzielone i powstały trzy od rębne dwory i folwarki. W XVIII tutejsza cerkiew stała się ważnym ośrodkiem religijnym, czego świadectwem jest ulokowanie tu siedziby dekanatu grecko katolickiego.
Pod koniec XVIII stulecia prawa własności od kilku współwłaścicieli majątku wykupił Antoni Niesiołowski, kolejnymi właścicielami wsi byli Głowaccy i Jordanowie. W II połowie XIX w. dobra często zmieniały właścicieli. Ostatecznie w 1907 nabył je przedsiębiorca drzewny M. Fischer. Przy ujściu potoku Głęboki do Sanu powstał duży tartak parowy firmy „Falter 8 Datter”.

Zakład ten rozbudowany został w okresie międzywojennym i osiągnął produkcję ok. 200 m tarcicy dziennie. Miejscowość stała się lokalnym centrum gospodarczym i siedzibą gminy zbiorowej. W 1931 r. liczyła 1056 mieszkańców i 148 domów. Prócz rolników zamieszkiwali tu liczni rzemieślnicy, funkcjonowały również dwa młyny wodne j. Muchy i M. Tokarczyka.
W 1939 r. San stał się granicą pomiędzy III Rzeszą a ZSSR, w przypadku Zatwarnicy oznaczało to rozdzielenie wsi. Również w 1944 r. w ten sam sposób wytyczono granicą polsko-radziecką. Zatwarnica, Kalinów i Suche Rzeki pozostały w Polsce, zaś Sękowiec znalazł się w ZSRR. Warunki terenowe i rozległe lasy spowodowały, że obszar wsi po obu stronach Sanu stał się bazą działalności UPA. W 1945 r. jedna z sotni spaliła zatwarnicki dwór i tartak. W 1946 r. w sąsiedztwie wsi toczyły się walki pomiędzy LWP i UPA. W ich trakcie spłonęła część zabudowy i cerkiew. W maju 1946 r. cała ludność wsi została wysiedlona do ZSRR, część jednak nielegalnie powróciła do swych domostw. Ostatecznie resztki mieszkańców przesiedlono w czasie akcji „Wisła” na Ziemie Zachodnie, a istniejące zabudowania wioski zostały spalone. W 1951 r. granice Polski powrócił Sękowiec, zaś jego ówczesnych mieszkańców przesiedlono pod Odessę.

Na terenie opustoszałej powstała osada leśna. W ostatnich latach w życiu wsi coraz większą rolę zaczyna odgrywać turystyka.

Niewiele śladów przeszłości można odnaleźć w Zatwarnicy. W południowej jej części dobrze zachowały się fundamenty tartaku parowego. Na dawnym terenie dworskim zbudowano osiedle dla pracowników Lasów Państwowych. Dość dobrze widoczne są pozostałości po zatwarnickich młynach funkcjonujących niegdyś na różnych odcinkach potoku Głęboki. Szczególnie malowniczo prezentuje się mały wodospad jaki powstał w korycie dawnej młynówki powyżej miejsca, gdzie łączą się potoki Hylaty i Ryka.

Po dawnej cerkwi p.w. Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja z 1774 r. zachowały się jedynie fundamenty. Istnieje też dawny cmentarz wiejski z kilko ma nagrobkami. Obok wielu generacji mieszkańców bojkowskiej Wsi spoczywają tu polscy milicjanci, którzy zginęli w 1946 r. Miejsce ich pochówku upamiętniono skromnym pomnikiem.

Kalendarz

p Maj 2022 n
P W Ś C P S N
            1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30 31