BIP Facebook - dołącz do nas!

Lutowiska

Marzec

28

imieniny:

Anieli
Kasrota
Soni

Miejscowości /

Caryńskie

Mapa historyczna zabudowy wsi Caryńskie
Mapa Historyczna

Jednym z najpiękniejszych miejsc w Bieszczadach jest malownicza dolina potoku Caryński. Początkowo teren ten był częścią Dwernika i jego mieszkańcy go zagospodarowali. Swoistym świadectwem tego czasu jest nazwa wsi pochodząca od rumuńskiego słowa carina, które tu przyszło tu z wołoskimi pasterzami i oznaczająca uprawne pole. Zabudowania wioski ciągnęły się po obu stronach potoku Caryński aż do działu wodnego w miejscu zwanym Przysłup. Kilkanaście domostw leżało już w górnej części zlewni potoku Bystry spływającego do Bereżek.
Miejscowość powstała pod koniec XVI w., lecz w źródłach pojawia dość późno bo w 1620 r., kiedy jej właścicielką była wojewodzina mścisławska Helena Kiszkowa. Później wieś dzieliła losy Dwernika będąc częścią latyfundium należącego kolejno do Stadnickich, Ossolińskich, zaś w XVIII wieku Mniszchów. Choć ówcześni właściciele należeli do największych rodów w Rzeczpospolitej i bezpośrednio wpływali na ówczesną politykę, górska wieś żyła własnym życiem niezmiennym przez stulecia.
Pod koniec wieku XVIII w. dobra te nabył J. Adel, jego córki utrzymały je do 1881 r. Przez ten czas wieś podlegała pod zarząd dóbr w Smolniku. Nowi właściciele firma J. 8 J. Kohn planowała tu stworzenie ośrodka przemysłu drzewnego, zamierzenia te nie zostały jednak zrealizowane. Ostatecznie w 1894 r. dobra nabył A. Pogłodowski wysoki urzędnik w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Wiedniu. W 1903 r. majątek zakupił T. Serwatowski, zaś w 1922 odziedziczyła go Felicja Dzieduszycka. W latach 1924—1931 Z jej polecenia przeprowadzono parcelację dworskich gruntów rolnych, które odsprzedano miejscowym chłopom.
Wszystkie te opisane powyżej zmiany właścicieli w niewielkim stopniu wpływały na rytm Życia wsi. Mieszkańcy izolowanej od świata doliny gospodarowali nadal tak, jak ich przodkowie. Z tej przyczyny zachowała się prawie niezmieniona od wieków kultura ludowa. Tradycyjna gospodarka i stale wzrastająca ilość mieszkańców spowodowała głód ziemi i znacząco wpłynęła na krajobraz doliny. Caryńscy gazdowie dla swych stad potrzebowali dużych zapasów siana na długą zimę. Z tej przyczyny poprzez stulecia wykarczowali na północnych stokach Połoniny Caryńskiej liczne polany, które w XX w. połączyły niżej położono użytki rolne z połoniną. Podobne zjawisko zaszło na granicy z Nasicznem. Stosowano tu praktycznie wszystkie możliwości rol niczego wykorzystania tego terenu. Jedyny większy zwarty kompleks leśny istniał w północnej części wsi. Przy ciągłym wzroście ludności od końca XIX w. stałym zjawiskiem w życiu wsi stała się emigracja zarobkowa głównie do Ameryki, która objęła prawie połowę dorosłych mieszkańców. Wielu z nich po latach pracy w wielkich aglomeracjach w USA wracało do rodzinnej wsi, kupowało gospodarstwa i nadal żyli jak ich przodkowie.
Centrum życia wioski była miejscowa cerkiew p.w. św. Dymitra zbudowana w 1777 r. Przy cerkwi istniała również w XIX w. drewniana kaplica kultowa, następnie na jej miejscu zbudowano murowaną. Świątynia ta była od dawna lokalnym centrum kultu św. Jana Chrzciciela. Tradycję tę usankcjonował papież Leona XIII prawem udzielania pełnych odpustów w dzień tegoż świętego. Do Caryńskiego w dzień odpustu podążali wierni z okolicznych wsi, zaś w uroczystościach religijnych brało udział nawet kilka tysięcy osób. Przy trasach pielgrzymkowych powstawały kapliczki i krzyże.
Po zakończeniu II wojny światowej położenie wsi spowodowało, że stacjonowały tu różne formacje UPA. W maju 1946 r. wszyscy mieszkańcy Caryńskiego zostali wysiedleni do ZSRR. Opustoszałe zabudowania zostały spalone.
Czas i rekultywacje terenów rolnych w latach siedemdziesiątych zatarły większość śladów po pasterskiej wsi. Dziś jedynym w miarę dobrze zachowanym świadectwem są ruiny dawnej kaplicy św. Jana i cmentarz z kilkoma zachowanymi nagrobkami, na którym była zlokalizowana. W terenie widocz ne są fundamenty cerkwi p.w. św. Dymitra. W sąsiedztwie dawnej cerkwi zachował się również kamienny krzyż z 1911 r.
Z innych śladów przeszłości w różnych częściach doliny natrafić można na fundamenty budynków, studnie i zdziczałe sady. Słabo widoczne są również pozostałości po młynie wodnym rodziny Rapaczów w górnej części dawnej zabudowy.

Kalendarz

p Lipiec 2017 n
P W Ś C P S N
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31